Kan grupları sınıflandırması belirli antijenlerin kırmızı kan hücrelerinin yüzeylerinde bulunup bulunmamasına göre yapılmaktadır. Bu antijenler protein, karbonhidrat, glikoprotein ya da glikolipit yapılı olabilir. Günümüzde kan grupları için antijenlerin bulunup bulunmamasına göre sınıflandıran 20'nin üzerinde sistem vardır. Ancak en önemli ikisi AB0 ve Rh sistemleridir.
AB0 Kan Grubu Sistemi
AB0 sisteminde 2 tip antijen ve 2 tip antikordan söz edilir. Antijenler: Antijen A ve Antijen B'dir. Her iki antijen de dominant olarak katılır. Antikorlar: anti A antikoru ve anti B antikorudur. Antijenler kan hücrelerinin yüzeyinde bulunurken, antikorlar kan serumunda bulunur. Bireylerin eritrositlerinde A ve B antijenleri ayrı ayrı ya da birlikte (AB) bulunabilirken, her ikisi birden hiç bulunmayabilir (0). Bu nedenle, AB0 sınıflandırmasına göre bir popülasyonda:
A grubu
B grubu
AB grubu
0 grubu olarak dört farklı kan grubu bulunur.
Ayrıca, bu gruplarda antijenle birlikte bireyin serumunda belirli antikorlar bulunur ya da bulunmaz.
Gruplara göre bulunan antikorlar:
Birey A grubu ise anti B antikoruna sahiptir.
Birey B grubu ise anti A antikoruna sahiptir.
Birey AB grubu ise A ya da B antikoru içermez.
Birey 0 grubu ise hem anti A hem de anti B antikoruna sahiptir.
Aglütinojen, Aglütinin ve Aglütinasyon:
Eritrositlerin yüzeyindeki antijenler, aglütinojen olarak bilinir. Aglütinojenlere özgü antikorlar ise aglütinin olarak adlandırılır. Aglütinojenlerle aglütininlerin birleşip kümelenmesi olayı ise aglütiasyon olarak adlandırılır. Eğer, kan transfüzyonu (nakli) sırasında transfer edilen kandaki antijenlere özgü antikorlar bireyde (alıcı) bulunuyorsa ortaya aglütinasyon adı verilen bir olay çıkar. Buna kan pıhtılaşması denir. Örneğin kan nakli yapılan kişi (alıcı) A grubu ise serumunda anti B antikoru bulunur. Bu kişiye kan bağışı yapan kişi (donör) B grubu ise, alıcı kişide B antikoru bulunduğu için aglütinasyon olayı gerçekleşir. Aglütinasyonun fazla olması durumunda kümelenmiş hücreler damarları tıkayabilir, ayrıca eritrositler lizise uğrayarak içerdikleri hemoglobini dış ortama vererek birey için toksite oluşturabilir. Bu nedenle yanlış kan transfüzyonunun hemoliz, böbrek hasarı ve şoka bağlı olarak ölümcül sonuçları olabilir.
Rh (Rhesus) Kan Grubu Sistemi
Rh grubu, en önemli ikinci kan grubu sistemi olup neredeyse 50 çeşit eritrosit antijeni ile ilişkilidir. Ancak kan transfüzyonları için en önemli Rh antijeni D antijenidir. D antijenine sahip bireyler Rh+ kan grubu iken D antijenine sahip olmayan bireyler ise Rh- kan grubudur.
Rh Uyuşmazlığı ve Yeni Doğanın Hemolitik Hastalığı
Beklenenin aksine, Rh- bireylerde normalde anti D antikoru bulunmamaktadır. Ancak, kan transfüzyonu ya da gebelik sırasında bireyin Rh+ kan ile etkileşmesi durumunda vücutta immün hücrelerce anti D antikoru üretilmeye başlanır. Bu duruma Rh uyuşmazlığı denir. Gebelikte Rh uyuşmazlığı, babanın Rh+, annenin ise Rh- olduğu durumda gözlemlenir. Bu durumda bebek Rh+ olacağından, annede D antijenine karşı anti D antikoru üretilmeye başlanacaktır. Anti D antikoru ise bebeğin dolaşımına girdiği taktirde hemolizle beraber yeni doğanın hemolitik hastalığı ortaya çıkabilmektedir. Kan uyuşmazlığı genelde ikinci ve sonraki çocuklarda etkilidir.
Kan gruplarının bulundurduğu antikor ve antijenler
A Rh+
A antijeni, Rh antijeni, B antikoru
A Rh-
A antijeni, Rh antikoru, B antikoru
B Rh+
B antijeni, Rh antijeni, A antikoru
B Rh-
B antijeni, Rh antikoru, A antikoru
AB Rh+
A antijeni, B antijeni, Rh anitjeni
AB Rh-
A antijeni, B antijeni, Rh antikoru
0 Rh+
A antikoru, B antikoru, Rh antijeni
0 Rh-
A antikoru, B antikoru, Rh antikoru